CÜMLENİN ÖGELERİ KONU ANLATIMI

CÜMLENİN ÖGELERİ 

A)TEMEL ÖGELER:

1)YÜKLEM:
Cümle kuran önemli ögedir.Cümledeki sözcük yada sözcük öbeklerini belli anlam ve göreve kavuşturur.

a)Çekimli Fiiller Yüklem Olur:
ÖR:
Haber Kipiyle Çekimlenmiş Fiil Olan Yüklemler
Gelir,
Geliyor
Gelecek
Geldi
Gelmiş

Dilek Kipiyle Çekimlenmiş Fiil Olan Yüklemler
Gelmeli
Gelse
Gele
Gelsin




b)İsim veya isim soylu sözcük olan yüklemler

İsimler ek eylem alır ve yüklem olur

Annem başarılı bir doktordur.

Zamirler ek eylem alarak yüklem olur:

Beni bu kadar çok ağlatan sendin.

Adlaşmış Sıfatlar ek eylem alarak yüklem olur:

İnsanlığı ayakta tutan iyilerdir.(iyi insanlar)

Sıfatlar ek eylem alır ve yüklem olur.

Eskiden bahçemiz çok genişti.

Sıfat tamlamaları ek eylem alır ve yüklem olur.

Uzaktan dikkati çeken bembeyaz evdi.

İsim tamlamaları ek eylem alarak yüklem olur.

Edat öbekleri ek eylem alarak yüklem olur.

Bu sıkıntıların hepsi senin içindir.

Zarflar ek eylem alarak yüklem olur.

Fiilimsiler ek eylem alarak yüklem olur.

Tek istediğim onu son bir kez görmektir.

2)ÖZNE:

Cümlede yüklemin bildirdiği işi yapan veya kendisinden bahsedilen ögedir.
Özne KİM ve NE soruları yükleme yöneltilerek bulunur.

Bugün hava yağmurlu.

Yağmurlu olan ne?
Hava
Hava öznedir.

ÖZNE ÇEŞİTLERİ:
A)Gerçek Özne:
Cümede yüklemin bildirdiği işi gerçekten yapan kişi,kavram ya da varlıktır.

B)Sözde Özne:
Yükleme kim ne sorularına cevap veren  ancak yüklemin bildirdiği işi yapmayan ancak bu işten etkilenen ögelerdir.

Amcam Ankara'ya tayin edildi.

Özneler cümlede yer alıp almamalarına göre ikiye ayrılır:

a)Açık Özne:

Cümlede doğrudan doğruya yer alır.

b)Gizli Özne:

Cümlede yer almayan,yüklemin şahsıyla anlaşılan öznedir.

Sınavı başarıyla atlattım.(gizli özne var -ben gizli öznedir)

B)YARDIMCI ÖGELER:

1)BELİRTİLİ NESNE:

Yükleme NEYİ KİMİ soruları yöneltilerek bulunur.

Yeni aldığım kazağı giyiyor.

NEYİ giyiyor?

Yeni aldığım kazağı(belirtili nesne)

2)BELİRTİSİZ NESNE:

Belirtme hal ekini almaz (-i) Yükleme NE sorusu yöneltilerek bulunur.

Arkadaşım bana sürükleyici bir kitap armağan etti.

NE armağan etti?

Sürükleyici bir kitap (belirtsiz nesne)

3)DOLAYLI TÜMLEÇ:

Yüklemi yer bakımından tamamlayan ögedir.
Yükleme KİME,NEYE,NEREYE soruları yöneltilerek bulunur.

a)Yönelme dolaylı tümleci:
Dün pazara gitti.

NEREYE gitti?
Pazara(DT)

b)Bulunma Dolaylı Tümleci:

Yükleme KİMDE,NEREDE,NEYDE soruları yöneltilerek bulunur.

Beş aydır bankada çalışıyorum.

NEREDE çalışıyorum?
Bankada (DT)

c)Çıkma Ayrılma Dolaylı Tümleci:
Yükleme KİMDEN,NEYDEN,NEREDEN
Soruları yöneltilerek bulunur.

Pazarcılar tezgahlarını yoldan çektiler.
NEREDEN çektiler?
Yoldan (DT)

4)ZARF TÜMLECİ:

Cümlenin yüklemini durum,zaman,miktar,yön,sebep ve soru bakımından tamamlayan ögedir.

Durum zarfı tümlecini bulmak için;

Yükleme NASIL sorusunu sorarız

Enstrümanı iyi çalıyor.

Nasıl çalıyor?
İyi çalıyor.

Zaman Zarf Tümlecini bulmak için;

Yükleme ne zaman sorusunu sorarız.

Sabah biraz dinlen.

Ne zaman dinlen?
Sabah.

Miktar Zarf Tümlecini bulmak için;

Ne kadar?

Alışveriş merkezinde çok oturduk.

Ne kadar?
Çok.

Sebep Zarf Tümlecini bulmak için;

Niçin?

Korkudan bayılacakmış.

Neden?
Korkudan.


Yön Zarf Tümlecini bulmak için;

Nereye?

Aşağı iner misin?

Nereye?
Aşağı.



5)EDAT (İLGEÇ) TÜMLECİ:

Cümlenin ögelerini araç,amaç ve birliktelik ilgisiyle tamamlayan ögedir.

NE İLE,KİM İLE,NE İÇİN sorularına cevap verir.

Bu elbiseyi senin için aldım.

KİM İÇİN?
(Senin için)

ÇIKMIŞ BİR YGS SORUSUNU İNCELEYELİM:

2012 YGS TÜRKÇE SORUSU:


Bilgisayar teknolojisiyle yetişen kuşaklarda ekrandan
kitap okumanın yaratacağı hazzı, bilgisayarla ileriki
yaşlarda tanışan insanlar tadamayacaktır.

Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A)İyelik eki almış sözcük
B)Geçişsiz çatılı yüklem
C)İsim-fiil eki almış sözcük
D)Belirtisiz ad tamlaması
E)Sıfat tamlaması

Kendiniz irdeleyerek cevabı bulmayı deneyin.Bu tarz bir soruyla tekrar karşılaşacaksınız.





Cevap B şıkkıdır.