LYS Konularından Mantığın Alanı

LYS Konularından Mantığın Alanı

Mantığın Konusu ve Tanımı:

Mantık,Yunancada hem konuşma hem de akıl anlamına gelen "logos"'un karşılığıdır.Mantık günlük dilde  de karşımıza çıkar.Doğru düşünme kendini akıl yürütmede göstermektedir.Doğru düşünme bilimi olan mantık,iki tür doğruyu konu alır.Bunlar mantık ve bilgi doğrusudur.

MANTIK DOĞRUSU:

Tümdengelime dayanan ve akıl ilkelerine uygun olan doğrudur.Akıl yürütme ve çıkarım söz konusudur.Örneğin:

Bütün kanatlılar kuştur.

Serçe kanatlıdır.

O halde,serçe kuştur.

Mantık doğrusu akıl ilkelerine uymak zorundadır.Öncüllerle sonuç arasında tutarlılık olma mecburiyeti vardır.Sonucun öncüllerden zorunlu olarak çıktığı doğrudur.

BİLGİ DOĞRUSU:

Bir önermenin gerçeğe uygun olmasını dile getirir.Bu nedenle bilgi doğrusu deney ve gözleme dayanmaktadır.Örneğin "Bütün kuşlar düşünür."önermesi bilgi doğruluğu açısında yanlıştır.Çünkü gerçeğe uygun değildir."Flüt müzik aletidir."önermesi ise bilgi doğrusu açısından doğrudur.Çünkü bu önerme gerçeğe uygundur.

Bilgi doğrusu gerçeğe uygunluğu ifade eder,deney gözleme dayanır,bilginin içeriğiyle ilgilidir ve mantığın konusu değildir.

AKIL İLKELERİ

Doğru düşünmenin prensipleri olarak da ifade edilmektedir.Dört ilke vardır.

a)Özdeşlik İlkesi:

Bu ilke mantığın temel ilkesidir.Özdeşlik ilkesi,birşeyin kendisi olması demektir."Birşey ne ise odur,her şey kendisinin aynısıdır."ifadesiyle belirtilirken,sembolik mantıkta "A A dır" şeklinde ifade edilir.Yani A⇒A sembolü ile gösterilir."İnsan insandır." cümlesi özdeşliği ifade etmektedir.Yani birşey ne ise odur.

b)Çelişmezlik İlkesi:

Çelişik iki önermenin doğruluk değerleri birbirlerinin tersidir.Yani bir önerme doğru ise çelişiği yanlış olmak zorundadır.Bu ilke kısaca "Bir şey aynı anda hem doğru hem de yanlış olamaz."olarak ifade edilir.Yani "A A olmayan değildir."

~(A∧~A) Sembolü ile gösterilmektedir.

c)Üçüncü Halin İmkansızlığı:

İki değeli mantık sistemini en iyi ifade eden ve üç değerli mantık sistemine ters düşen ilkedir.Bu ilkeyi "Bir şey ya kendisidir ya da başka bir şeydir."biçiminde açıklanır.Sembolik dilde ise ;(A∨~A) sembolü ile gösterilmektedir.Ayrıca "İnsan ya canlıdır ya da değildir." olarak da ifade edebiliriz.Bu önerme her zaman doğru değeri alır.Bu ilkenin çok değerli mantık sisteminde karşılığı yoktur.Bu ilke iki değerli mantık sisteminde geçerli olmaktadır.

d)Yeter-Sebep İlkesi:

Yeter sebep ilkesi mantık ilkelerine sonradan eklenmiştir.Bu ilkeyi Leibnz eklemiştir.Örnek verecek olursak:

Bütün insanlar ölümlüdür

Sokrates ölümlüdür

O halde,Sokrates de ölümlüdür

Verilen örnekte "Sokrates ölümlüdür." yargısının doğruluk sebebi "Bütün insanlar ölümlüdür" ve "Sokrates insandır." yargılarının doğru olmasıdır.