EK EYLEM (EK FİİL) ÖNEMLİ NOKTALARIYLA KONU ANLATIMI

EK EYLEM (EK FİİL) 

Ek-fiil veya ek-eylemler, Türkçe'de isim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerden bileşik zamanlı fiil yapan çekim ekleridir. Ek-fiiler -idi, -imiş, -ise ve - dir'dir ancak sözcüklere bitişik olarak yazıldıklarında ses uyumlarına uyarak değişiklik gösterebilirler. İsim soylu kelimelerden yüklem yaparken, ek-fiil ardından -im, -sin, -iz, -siniz ve -ler şahıs eklerinden biri gelebilir.

PÜF NOKTASI:

Ek eylemlerin aklınızda daha çok kalması için bir yöntem önereyim.Ek fiiller -idi,-imiş-ise şöyle kodlanabilir "DEMİŞSE"  işte bu kelime ile ekfiillerin aklınıza gelmesini kolaylaştırabilirsiniz.Bu fikir işinize yarayabilir aklınızda bulunsun.

Ek fiiller Türkçede iki görevde kullanılırlar:

1)İsim soylu sözcükleri yüklem yapar

2)Basit zamanlı fiillere eklenerek birleşik zamanlı fiil yapar (-dir hariç).

İSİMLERDEN YÜKLEM YAPILMASI:

Ek-fiiller isim, sıfat, zarf gibi isim soylu sözcüklere eklenerek onların yüklem olarak kullanılmalarını sağlarlar.

ÖRNEK VERELİM:

Doktora giden babamdı.

baba isim iken -dı ekeylemiyle yüklem haline geldi.

Eviniz çok genişmiş.

geniş isim soylu iken miş ekiyle yükleme dönüştü.

Ben bir avukatımdır.

avukat isim iken dır ekiyle yükleme dönüştü.Cümlenin yüklemi haline geldi.

Fiilimsiler cümlede isim soylu sözcükler gibi davrandığından, ek-fiiller fiilimsilerin de yüklem olarak kullanılabilmesini sağlarlar:

ÖRNEK VERELİM:

Aslında tek istediğim buraları bırakıp gitmektir.

Örnekte"gitmek" isim-fiili  ekeylem alarak fiil haline dönüştü.

İSİMLERİN YA DA İSİM SOYLU SÖZCÜKLERİN CÜMLEDE YÜKLEM OLMASINI SAĞLAYAN EK EYLEMİN BU GÖREVLE İLGİLİ DÖRT ÇEKİMİ BULUNUR:

A)GENİŞ ZAMAN ÇEKİMİ


öğretmen-im
öğretmen-sin
öğretmen-dir

öğretmen-iz
öğretmen-siniz
öğretmen-dirler

(üçüncü çoğul şahıs eki kullanılmıyor.Ör:Bugün hava yağmurlu.(-dur getirilmiyor)

B)GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMAN


öğretmen-di-m
öğretmen-di-n
öğretmen-di

öğretmen-(i)-di-k
öğretmen-(i)-di-niz
öğretmen-(i)-di-ler

C)ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMAN

öğretmen-(i)-miş-im
öğretmen-(i)-miş-sin
öğretmen-(i)-miş

öğretmen-(i)-miş-iz
öğretmen-(i)-miş-siniz
öğretmen-(i)-miş-ler

D)EK EYLEMİN ŞART ÇEKİMİ

öğretmen-(i)-se-m
öğretmen-(i)-se-n
öğretmen-(i)-se

öğretmen-(i)-se-k
öğretmen-(i)-se-niz
öğretmen-(i)-se-ler

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİL:

Bir haber veya dilek kipi, üzerine "-idi, -imiş, -ise" ek-fiillerinden biri eklendiğinde "bileşik zamanlı fiil" haline gelir. Bu eklere ek fiilin hikâyesi, ek fiilin rivâyeti ve ek fiilin şartı denir: 

 1)HİKAYE BİRLEŞİK ZAMAN:

Fiil kip eklerinden sonra -idi getirilerek yapılır.

Gel-ecek-(i)-di

Gör-ecek-(i)-di

Sor-acak-(i)-d(t)ı

2)RİVAYET BİRLEŞİK ZAMAN:

Fiil kip eklerinden sonra -imiş ek eylemi getirilerek yapılır.

Gid-ecek-(i)-miş

Bil-ecek-(i)-miş

Sev-ecek-(i)-miş

3)ŞART BİRLEŞİK ZAMAN:

Fiil kip eklerinden sonra -ise ek eylemi getirilerek yapılır.

Gid-ecek-(i)-se

Bil-ecek-(i)-se

Sev-ecek-(i)-se