Cümle Türleri

1. Yüklemine Göre Cümleler

• Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli fiil olan cümleler fiil cümlesidir.Örnek: Ay ışığında kitap okuyordu. Okuyordu fiil olduğu için fiil cümlesidir.
• İsim Cümlesi:Yüklemi isim soylu sözcük olan cümleler isim cümlesidir.Örnek: O bir öğretmendir.Öğretmen isim olduğu için bir isim cümlesidir.

    2.Anlamlarına Göre Cümleler

• Olumlu Cümle:Fiil cümlesinde eylemin gerçekleştiğini,isim cümlesinde belirtilen kavramın bulunduğunu bildirir.Örnek: Annesinin sesi sevinçli geliyordu.
• Olumsuz Cümle:Fiil cümleinde eylemin gerçekleşmediğini belirten;isim cümlesinde belirtilen kavramın bulunmadığını anlatan cümleler olumsuz cümledir.-ma -me -sız -siz ekleri gelir.Örnek:Cebinde para yoktu.Ayrıca bazı cümleler anlam bakımından olumsuz biçim bakımından olumludur Örneğin;Bu gürültüde ders çalışabilirsen çalış.(Biçimce olumludur.)Aslında demek istenen bu gürültüde ders çalışılamayacağıdır. Yani Bu gürültüde ders çalışılmaz.(Anlamca olumsuzdur.)
• Soru Cümlesi: Örnek:Öğretmen seni sözlüye kaldırdı mı?
• Emir Cümlesi: Eylemin yapılmasını veya yapılmamasını ifade eden cümlelerdir.Örnek:Gelirken ekmek al.
• Ünlem Cümlesi:Heyecan,sevinç,korku,şaşırma ifade eden cümlelerdir.Genelde cümle sonlarına ünlem işareti gelir.
• Şart Cümlesi:Bir yargının gerçekleşmesi başka bir yargıya bağlı cümlelerdir.Örnek:Çalışırsan kazanırsın.
• İstek Cümlesi:Eylemin yapılmasını istek şeklinde ifade eden cümlelerdir.Örnek:O kitabı alabilsem.
• Gereklilik Cümlesi:Eylemin yapılmasının gerekli olduğunu belirten cümlelerdir.Okulu bitirmek için çok çalışmalısın.

   3.Öğe Dizilişine Göre Cümleler

• Kurallı Cümle:Yüklem sonda bulunur.Örnek:Evine bir daha dönmedi.
• Devrik Cümle:Yüklemi sonunda bulunmayan cümlelerir.Örnek:Dönmedi bir daha evine.
• Eksiltili Cümle:Türkçede bazı nedenlerle cümle sonunda yüklem kullanılmaz.Bu cümlelere eksiltili cümle denir.Cümle sonuna üç nokta konur.(...)

   4.Yapısına Göre Cümleler:

• Basit Cümle:İçinde sadece bir çekimli yüklem bulunur.
• Birleşik Cümle:İçinde temel yargıyı anlatan bir cümle ve onun anlamını bütünleyen, anlaşılmasına yardımcı olan cümle ve cümlelerden oluşmaktadır.Temel cümle ve yan cümlecik veya cümleciklerden oluşur.Ayrıca bir cümlede ne kadar fiilimsi varsa o kadar yan cümlecik vardır.İkiye ayrılır.1.Fiilimsi ile kurulan birleşik cümleler:Girişik Birleşik Cümle:Temel cümleyle yan cümleciği fiilimsi ile kurulmuş cümlelerdir.2.Çekimli Fiillerle Kurulmuş Cümleler:a)İç içe Birleşik Cümle:Başkasından doğrudan aktarılan veya tırnak içinde verilen cümledir. Örnek: Öğretmen:"Sınavın nasıl geçti?" dedi.b)Ki'li Birleşik Cümle:Yan cümleciğin temel cümleye "ki" bağlacı ile bağlandığı cümledir.Örnek:Çocuk öyle hızlı koşuyordu ki neredeyse düşecekti.c)-mi Soru Ekli Birleşik Cümle:Soru eki -mi'nin kendi soru işlevini yitirerek cümleleri bağlama görevinde bulunduğu da olur.Örnek:Bir kitabı bitirdi mi hemen diğerine başlardı.d)Edatlı Birleşik Cümle:Ana yargının tamamlanmasını sağlayan edat ile tamamlanmış bir yan cümlecikten oluşan cümlelerdir.(gibi vb.edatlarla) e)Şartlı Birleşik Cümle:Bu cümlelerde -se -sa şart eki kullanılır.Örnek:Bir kelimeyi hatırlasaydı, tüm soruyu çözebilecekti.
• Sıralı Cümle:Bağımlı Sıralı Cümle ve Bağımsız Sıralı Cümleden oluşur.Bağımlı Sıralı Cümle: En az bir öğesi ortak olan cümlelerdir.Örnek: Çocuk koşarak geldi ve büyük kapının önünde durdu.Burada adam öznedir ve iki yüklemi (geldi ve durdu) çocuk gerçekleştirmiştir bu yüzden bağımlı sıralıdır.Bağımsız Sıralı Cümle:Farklı ögelerden oluşmuş sıralı cümledir. Örnek:Yağmur başladı; insanlar evlerine döndü.Başladı ve döndü aynı özneye bağlı değildir bu yüzden bağımsız sıralı cümledir.
• Bağlı Cümle:En az iki cümlenin bağlaçla bağlandığı cümlelerdir.Örnek:Herkes yerlerine oturdu ve tiyatroyu seyretti.İki ayrı cümle ve ile bağlanmıştır.